خاویار یک ماده غذایی کمیاب و ارزشمند است که به‌دلیل بافت نرم و طعم خاص و بومی در سفره‌های مجلل جایگاه ویژه‌ای دارد. با توجه به اینکه ایران از معروف‌ترین تولیدکنندگان خاویار در جهان است و دریای خزر به‌علت شرایط زیست‌محیطی مناسب، منبع مهمی برای ماهیان خاویاری محسوب می‌شود، چند سالی است که بحث پرورش ماهی خاویار اهمیت زیادی پیدا کرده است. در این مقاله مراحل پرورش این ماهی را برای شما تشریح می‌کنیم و از تجهیزات موردنیاز پرورش خاویار برایتان خواهیم گفت. پس اگر قصد راه‌اندازی این کسب‌وکار را دارید، تا آخر همراه ما بمانید.
چرا خاویار در تمام دنیا محبوب است؟
طعم خاویار ترکیبی از مزه‌های دریایی با رگه‌های شور است. مزه این خوراک با مواد غذایی گوناگونی مانند تخم‌مرغ، نان تست، خامه و حتی برخی نوشیدنی‌ها هماهنگی پیدا می‌کند و همین ویژگی باعث می‌شود که به‌راحتی در آشپزی لوکس جای بگیرد.
ازسوی‌دیگر، میزان تولید محدود و شرایط پیچیده برای پرورش انواع ماهی خاویاری سبب شده است تا این ماده غذایی محبوب، کمیاب و درنتیجه گران‌قیمت باشد.
تجمل واقعی برای من می‌تواند خاویار به‌همراه یک روز بدون جلسه و برنامه باشد». این صحبت نشان می‌دهد که تمام مردم دنیا، خاویار را به‌چشم یک غذای غنی و ارزشمند نگاه می‌کنند. غذایی که می‌تواند روز آن‌ها را بسازد و سبک زندگی لاکچری را در اختیارشان بگذارد.
باید اضافه کنیم که در کنار طعم و جایگاه لوکسی که این ماده غذایی دارد، خاویار به‌عنوان منبع غنی از پروتئین، اسیدهای چرب امگا ۳، ویتامین‌ها و مواد معدنی هم شناخته می‌شود.
این ویژگی‌ها به سلامت قلب، تقویت سیستم ایمنی و بهبود وضعیت پوست و مو کمک می‌کنند و همین باعث می‌شود که خاویار برای بسیاری از علاقه‌مندان به غذاهای سالم و مغذی یک مزیت بزرگ به حساب بیاید.
کدام ماهی‌ها برای پرورش خاویار مناسب هستند؟
اولین قدم برای پرورش ماهی خاویار این است که ماهی‌های مناسب این هدف را بشناسید. در ادامه تک‌تک این ماهی‌ها را معرفی کرده‌ایم:
- فیل ماهی (ماهی خاویاری بلوگا)؛
- قره‌برون (تاس‌ماهی ایرانی)؛
- اوزون برون (دراکول)؛
- شیب (تاس‌ماهی شکم‌برهنه)؛
- آسترای چالباش (تاس‌ماهی روسی)؛
- تاس‌ماهی سیبری؛
- استرلیاد؛
- ماهی خاویاری دورگه بستر.
فیل ماهی (ماهی خاویاری بلوگا)
فیل‌ماهی یا ماهی خاویاری بلوگا یکی از بزرگ‌ترین و ارزشمندترین گونه‌های ماهیان خاویاری است که به‌طور عمده در دریاچه خزر، دریای سیاه و آزوف یافت می‌شود. خاویار بلوگا که از تخم‌های این ماهی به دست می‌آید، به‌دلیل داشتن دانه‌های درشت، بافت نرم و طعم لطیف به‌عنوان باکیفیت‌ترین خاویار شناخته می‌شود.
قره‌برون (تاس‌ماهی ایرانی)
این ماهی رشد سریعی دارد و در جنوب دریای خزر زیست می‌کند. قره‌برون، خاویاری با دانه‌های متوسط و رنگی تیره تولید می‌کند و در مقایسه با بلوگا ارزان‌تر است؛ بااین‌حال باز هم جزو محبوب‌ترین خاویارها به شمار می‌آید.
اوزون برون (دراکول)
این ماهی بلوغ زودرس دارد و می‌توان حدود 5.1 کیلوگرم خاویار از آن به دست آورد. اوزون برون در دریاچه خزر، دریای سیاه و آزوف زیست می‌کند و میزان پروتئین آن بسیار زیاد است.
شیب (تاس‌ماهی شکم‌برهنه)
از ماهی شیب می‌توان 2.2 کیلوگرم خاویار باکیفیت و خوب استخراج کرد. بلوغ جنسی این ماهی 9 تا 12 سال است. شاید این رقم کمی زیاد به نظر برسد؛ اما باید بگوییم که کیفیت بالای خاویار این ماهی سبب شده است تا برای پرورش آن هزینه شود.
آسترای چالباش (تاس‌ماهی روسی)
برای پرورش ماهی خاویار، معمولاً به‌سراغ آسترای چالباش می‌روند. این ماهی در شمال دریای خزر زیست می‌کند و می‌توان از آن بین 3 تا 5 کیلوگرم خاویار استخراج کرد.
تاس‌ماهی سیبری
این ماهی در 22 کشور جهان برای تولید خاویار پرورش داده می‌شود. تاس‌ماهی سیبری در مناطق سردسیر شمالی زندگی می‌کند و خاویار تولیدشده از آن بسیار باکیفیت است.
ماهی خاویاری دورگه بستر
این ماهی در آب شیرین زندگی می‌کند و سرعت تولیدمثل آن بسیار زیاد است؛ به‌همین‌دلیل یکی از بهترین گزینه‌ها برای استخراج خاویار شناخته می‌شود.
پرورش ماهی خاویار چند مرحله دارد؟
برای پرورش هرکدام از انواع ماهی خاویار، شرایط زیست متفاوتی تعریف شده است؛ بااین‌حال پرورش این ماهی‌ها شش مرحله مشترک دارد که در ادامه آن‌ها را معرفی کرده‌ایم:
- مجوزهای پرورش ماهی خاویار را دریافت کنید؛
- تجهیزات پرورش ماهی را آماده کنید؛
- نوع استخر پرورش ماهی‌های خاویار را انتخاب کنید؛
- بچه ماهی‌ها را برای پرورش تهیه کنید؛
- شرایط زیست ماهی‌ها را در استخر فراهم کنید؛
- مراقب تغذیه ماهی‌های خاویار باشید.
مجوزهای پرورش ماهی خاویار را دریافت کنید
تأسیس مزرعه پرورش ماهی‌های خاویار، کار راحتی نیست و نیاز به دریافت برخی مجوزها دارد. در ادامه، مراحل اخذ این مجوزها آورده شده است:
- متقاضی باید به مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان خود مراجعه کند تا به شرکت‌های تخصصی خدمات مشاوره‌ای سازمان نظام مهندسی ارجاع داده شود؛
- در این مرحله، متقاضی باید به کارشناس مربوطه مراجعه و تقاضانامه را دریافت کند؛
- سپس، نامۀ تقاضا با توجه به شرایط متقاضی و دریافت مدارک موردنظر بررسی می‌شود؛
- در این مرحله، کارشناس به ارزیابی شرایط کار متقاضی می‌پردازد؛
- اگر متقاضی واجد شرایط باشد، استعلامات لازم را دریافت می‌کند؛
- در مرحله بعد، باید تمام مدارک تکمیل‌شده به سازمان نظام مهندسی داده شود؛
- سپس موافقت اصولی توسط سازمان صادر می‌شود؛
- این مرحله نیاز به استعلام از مدیریت امور اراضی جهت حفظ کاربری دارد؛
- سپس نوبت به تهیه طرح توجیهی می‌رسد؛
- بعداز آن، پرونده به سازمان نظام مهندسی ارجاع داده می‌شود؛
- درآخر، پروانه تأسیس و بهره‌برداری پس‌از ساخت طرح آبزی‌پروری صادر می‌شود.
تجهیزات پرورش ماهی را آماده کنید
مهم‌ترین تجهیزات پرورش ماهی خاویار را در ادامه معرفی کرده‌ایم. دقت کنید که بدون این موارد نمی‌توان استخر پرورش ماهی را به‌درستی راه‌اندازی و مدیریت کرد:
- دستگاه هوادهی؛
- دستگاه تصفیه آب؛
- جاروی مخصوص استخر؛
- دستگاه غذاده اتوماتیک؛
- توری؛
- اکسترودر؛
- وان.
بچه ماهی‌ها را برای پرورش انتخاب کنید
کسانی که قصد پرورش ماهی خاویار را دارند، می‌توانند از طریق دو راه برای تهیه ماهی‌ها اقدام کنند. در ادامه آن‌ها را معرفی و تشریح کرده‌ایم:
- خرید لارو ماهیان خاویاری: بستر پرورش لاروها بسیار خاص است. درحقیقت باید آن‌ها را در استخرهای فایبرگلاس با ابعاد 7/1×7/1×5/0 رشد داد تا به وزن سه گرم برسند. بعداز آن می‌توان استخر پرورش لاروها را عوض کرد؛
- خرید بچه ماهی خاویاری: پرورش لارو کمی سخت است و نیاز به تجربه دارد؛ به‌همین‌دلیل برخی از پرورش‌دهنگان به‌طور مستقیم بچه ماهی‌های سه کیلوگرمی تهیه و کار خود را با سرعت بیشتری شروع می‌کنند.
سؤالات متداول
چرا پرورش ماهی‌های خاویار تا این اندازه مرسوم است؟
چون این کار علاوه‌بر اینکه به حفظ و بقای ماهی‌ها کمک می‌کند، بسیار پرسود است و می‌تواند به نیاز انسان‌ها پاسخ دهد.
آیا پرورش ماهی‌های خاویار کار دشواری است؟
بله؛ پرورش این ماهی‌ها نیاز به تجربه، تجهیزات و مدیریت دارد.
